“Çoğu çocuk için orta tatiller cümbüş, dinlenme ve aktivite manasını taşıyor ve çocuğun gelişimini müspet tarafta etkileyebiliyor. Lakin kimi çocuklar için ise tıpkı tesirden bahsetmek daha güç olabiliyor…” İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi’nden Klinik Psikoloji Uzmanı Psk. Müge Leblebicioğlu Arslan, bilgilendirmelerde bulundu.Her sene olduğu üzere bu yılda eğitim öğretim devrinde bir periyodunu daha geride bırakıp yeni bir periyoda merhaba demeden evvel çocuklar ve yetişkinler için küçük bir mola süreci olarak isimlendirebileceğimiz orta tatil sürecine girmek üzereyiz.Çoğu çocuk için orta tatiller cümbüş, dinlenme ve aktivite manasını taşıyor ve çocuğun gelişimini olumlu istikamette etkileyebiliyor. Lakin birtakım çocuklar için ise birebir tesirden bahsetmek daha güç olabiliyor. Bilhassa dikkatini odaklama ve sürdürmekte sorun yaşayan ya da dikkat eksiliği hiperaktivite tanısı olan çocuklarda orta tatiller çocuğun akademik yaşantısını, toplumsal ilgisini ya da mesken yaşantısını özcesi yaşantısının bütünü üzerinde bozucu bir tesir oluşturabiliyor. Ara tatiller DEHB’ li çocuklar için epeyce önemli!Dikkatsizlik, çok hareketlilik, dinlemiyormuş üzere görünme, verilen misyonları sürdürememe, eşyaları unutma ve dürtüsellik dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun en bariz semptomları ortasındadır. Fakat tüm bu belirtilere sahip olmak teşhis almak için tek başına kâfi değildir. Bu noktada uzman değerlendirmesi epey kıymetlidir. Zira her ne kadar dikkat eksikliği üzere gözükse de ailesi tarafından duygusal muhtaçlıkları karşılanmayan ya da ayrılık korkusu yaşayan bir çocukta da derslere odaklanmakta zahmet görülebilir. Hasebiyle her hareketlilik ya da konsantrasyonda, zahmet dikkat eksikliği demek değildir. Dikkat eksikliği bir sonuçtur. Bu sonuca neden olan sürdürücü faktörlerin belirlenmesi çocuğun biyo-psiko-sosyal gelişimi açısından epeyce değerlidir. DEHB genetik geçişi yüksek olan bir bozukluk olmasıyla birlikte tam olarak nedeninden bahsetmek mümkün değildir. Bu sebeple bozukluğu engellemekten fazla erken periyotta fark etmek, aile bireylerini bu rahatsızlık konusunda bilgilendirmek ve farkındalık seviyesini arttırmak son derece değerlidir. Ara tatiller çocuğun ruh sıhhati üzerinde kıymetli bir tesire sahiptir. Lakin burada tatilin kendisinden çok bu sürecin nasıl geçirildiği ruhsal yeterli oluş açısından büyük bir rol oynamaktadır. Tatil devrinde ailelere teklifler:
- Okul sürecinde var olan tertibi korumak ve rutinleri sürdürmek son derece değerli. Rutinler her çocukta olduğu üzere dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda da kollayıcı bir tesire sahiptir. DEHB’li çocuklar değişime adapte olmakta zahmet yaşayabilirler. Rutinler adaptasyonu kolaylaştırarak çocuğu inançta hissettirir ve semptomları üzerinde azaltıcı bir tesir oluşturur.
- Tatil sürecinde de çocuğunuzun akademik maharetlerini destekleyin. Örneğin, çocuğunuzun öğretmenleriyle bağlantıya geçerek dayanak alması gereken bahisleri belirleyebilirsiniz.
- Çocuğunuzun benlik hürmetini zedeleyecek damgalayıcı kelamlardan kaçının. Örneğin, ‘Bilerek yapıyorsun. Şımarıksın. Tembelsin.’ üzere tüm bu kelamlar çocuğunuzun aslında baş etmekte zorlandığı süreci daha da zorlaştırarak ruh sıhhatini olumsuz tarafta etkiyebilir. Bunun yerine çocuğunuzun olumlu istikametlerini destekleyin ve potansiyelini ortaya koyabilecekleri ortamlar hazırlayın. Örneğin, çocuğunuz fotoğraf yapmayı seviyorsa onun bu özelliğine olumlu vurgularda bulunun, ona kullanabileceği malzemeler alabilir ya da isterse kursa gitmesi konusunda takviye olabilirsiniz.
- Sosyal aktivite alanları oluşturun. Toplumsal aktiviteler çocuğun var olan gücünü atmasında yardımcı olur, toplumsal münasebetlerini, fizikî ve ruhsal gelişimini güçlendirir. Çocuğunuzla birlikte mesken içerisinde ya da konut dışında planlamalar yapın. Planlamaları yaparken ona seçenekler sunarak fikrini sorun. Kimi durumlarda tüm seçimleri ona bırakabilecek alanlar oluşturun. Yapılacak aktiviteleri somutlaştırın ve bir takvime yazın. Değerli olduğunu düşündüğünüz kısımları fosforlu kalemler kullanarak belirtin. Böylelikle çocuğunuz ne vakit ne yapacağını bilecektir. Somutlaştırma süreci mesken içi kurallarda da uygulanabilir.
- Zamanı planlamakta ve yönetmekte zorluk yaşayan çocuğunuz ekran karşısında geçirdikleri süreyi fark edemeyebilir. Ekran mühleti için hudut koyun. Gün içerisinde çocuğunuzla sohbet edin. Kendisini nasıl hissettiği ya da gün içerisinde neler yaptığı hakkında açık uçlu sorular sorun.
- Ara tatiller kıymetlendirme, tedbire ve müdahale sürecinin başlaması ve devam etmesi için büyük bir fırsat. Lakin ne yazık ki birden fazla ebeveyn bu durumu göz arkası edebiliyor. Bilhassa okulların kapanmasıyla çocukların semptomlarında yalancı sönmeler görülebilir. Bu durum ailelerde durumun daha düzgün gittiğine ya da artık dayanağa gereksinim olmadığına dair fonksiyonel olmayan kanılara itebilir. Bu durumu ateş gözükmediği için kapandığını zannettiğimiz ocaklara benzetiyorum. Süreci tamamlanmamış yani kapatılmamış ocaktan ateş gelmiyor diye kapandığını zannederek devam edebiliyoruz. Biriken ve müdahale edilmeyen semptomlar okulların açılmasıyla birlikte adeta o gazın patlaması üzere ne yazık ki patlak verebiliyor.
Unutulmamalıdır ki kıymetlendirme ve müdahalede psikiyatrist, klinik psikolog, ebeveyn ve öğretmen iş birliği son derece değerlidir. Ayrıyeten teşhise yardımcı olmak ve pahalandırmak gayesiyle psikologlar tarafından çocuğun yaşına ve gelişimine uygun test uygulanması Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunda erken teşhis ve müdahale süreci açısından epey değerlidir. Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
